Mało kto wie, że fundacja rodzinna to także rewolucja w spadkobraniu. Do tej pory tak naprawdę Kodeks cywilny regulował te kwestie w sposób dość konserwatywny. Oczywiście mogliśmy zmienić dziedziczenie ustawowe poprzez zapisy w testamencie i wskazać innych spadkobierców czy też podzielić spadek w inny sposób, aniżeli wynika to z przepisów KC. Jednakże zawsze ci, którzy dostali mniejszy spadek, niż ten który by otrzymali z dziedziczenia ustawowego, mieli prawo do zachowku (1/2 tego, co by normalnie otrzymali przy dziedziczeniu ustawowym, a małoletni nawet 2/3).
Testament zatem w żaden sposób nie rozwiązuje sporów i konfliktów dotyczących majątku spadkowego, także w zakresie akcji i udziałów w firmie. Nie ma bowiem możliwości spłaty zachowku w większości firm, bo środki pieniężne są zainwestowane w poszczególne przedsięwzięcia. To oznacza, iż tak naprawdę bardzo trudno jest przygotować firmę i majątek rodzinny kolejnym pokoleniom. Takie rozwiązanie znajduje się jednak w ustawie o fundacjach rodzinnych, bowiem wniesienie majątku do fundacji rodzinnej powoduje, że nie stosujemy Kodeksu cywilnego co do spadku i dziedziczenia.
Wniesienie majątku do fundacji rodzinnej
Można sobie wyobrazić sytuację, iż spadkobiercą nie będzie nikt z rodzinny, nikt z uprawnionych do dziedziczenia ustawowego. Jest o tyle istotne, że wiele osób o tym nie wie, a istnieje taka możliwość na gruncie przepisów ustawy o fundacjach rodzinnych. Błędne jest zatem w dzisiejszych czasach myślenie, że bez względu na to, jakie będziemy mieć relacje z naszą rodziną, to zawsze należał się będzie nam zachowek. W przypadku wniesienie całego majątku do fundacji rodzinnej i upływie dziesięciu lat następuje de facto wyłączenie prawa spadkowego. Jedynie przez ten okres 10 lat mamy odpowiednie zaliczenia, rozliczenia i ten zachowek może być realizowany w odpowiedniej proporcji.
Po upływie natomiast tego czasu, to fundator dowolnie decyduje o tym, kto będzie beneficjentem. Może on określać warunki do zostania takim uprawnionym beneficjentem (może to dotyczyć spadkobierców ustawowych – dzieci czy też wnuków), np. ukończenie szkoły, studiów, prowadzenie działalności, zaangażowanie w pracę firmy, utrzymywanie kontaktów rodzinnych oraz wiele innych. Beneficjentem może być także osoba całkowicie obca – może to być kilka takich osób albo wyłącznie taka jedna obca osoba (spoza rodziny). Fundacja rodzinna jest podobna do instytucji trustu, obecnego w innych ustawodawstwach i daje to swobodę dysponowania majątkiem przez spadkodawcę.
Rewolucja w spadkobraniu?
Fundacja rodzinna może stanowić zatem rewolucję w spadkobraniu. Jako przykład można tutaj wskazać sprawę pani Barbary Piaseckiej Johnson, która wyjechała do USA w młodym wieku i opiekowała się panem Johnson (właściciel firmy Johnson&Johnson). On zapisał jej cały majątek będący w truście i otrzymała go jako uprawniona. Rodzina dochodziła praw do majątku, natomiast sąd oddalił te roszczenia, bowiem założyciel takiego podmiotu może swobodnie decydować, komu przekaże majątek. Jest to o tyle istotne, że nie możemy podchodzić do spadku, jako coś, co nam się należy. W przypadku firm zmieniamy paradygmat, że to następcy powinni zabiegać o to, aby majątek otrzymać.
Fundator może przekazać ten majątek bowiem dowolnym osobom – nie tylko fizycznym, ale także np. organizacji pożytku publicznego, jeśli uzna, że jego następcy nie zasłużyli na taki majątek (albo majątek w takim rozmiarze, przekazując część na cele charytatywne). Można jednak także np. wprowadzić w statucie fundacji taki zapis, aby fundator po ukończeniu 70 roku życia nie mógł już zmienić statutu w zakresie określenia beneficjentów. Gdyby bowiem fundator w takim wieku postanowił ustanowić inną osobę aniżeli wskazaną dotychczas (np. taką, która by się nim opiekowała), to taki zapis statutu wyłączy nam taką możliwość. Jest to zwłaszcza istotne w przypadku, gdy mamy do czynienia z nowymi młodszymi partnerami/partnerkami dla osób, które są starsze i mają duży majątek. Fundacja daje ogromne możliwości działania w tym zakresie, natomiast warto zadbać o odpowiednie zapisy w statucie, aby nie doszło do nadużyć. Fundacja rodzinna może zapewnić bardzo dobre warunki wypłacania i pomnażania majątku w firmie rodzinnej, natomiast trzeba zadbać, by nie doszło do zmian i nadużyć niekorzystnych dla przedsiębiorstwa.
Wobec tego, dzięki przepisom u fundacjach rodzinnych przedsiębiorcy otrzymali cały arsenał nowych możliwości dotyczących transferu pokoleniowego w ich firmach, ale także spadkobrania. Fundacja daje więcej możliwości niż testament i pozwala uniknąć problemów związanych z dziedziczeniem ustawowym takimi jak np. zachowek.
Praktyczne informacje znajdziesz w naszym kursie dotyczącym fundacji rodzinnej https://platforma.ikidp.pl/courses/jak-prowadzic-fundacje-rodzinna-podatki-rachunkowosc-dokumenty/