Czynny żal to mechanizm prawny w polskim systemie podatkowym, który umożliwia podatnikom uniknięcie sankcji za popełnione przestępstwa lub wykroczenia skarbowe. Stanowi narzędzie do samodzielnego zgłoszenia naruszenia przepisów podatkowych organom podatkowym przed ich ujawnieniem przez te organy. Celem czynnego żalu jest zachęcenie podatników do naprawy swojego błędu i dopełnienia obowiązków podatkowych bez konieczności przeprowadzania formalnych postępowań karnych skarbowych.
Czynny żal
Zgodnie z art. 16 § 1 ustawy Kodeks karny skarbowy, nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu. Aby zatem móc skutecznie skorzystać z czynnego żalu, podatnik musi spełnić określone warunki:
- Dobrowolne zgłoszenie – podatnik musi dobrowolnie zgłosić popełniony czyn zabroniony, zanim organy podatkowe lub inne uprawnione organy uzyskają informacje o jego popełnieniu.
- Podanie okoliczności czynu – podatnik musi ujawnić wszystkie istotne okoliczności dotyczące popełnionego przestępstwa lub wykroczenia skarbowego, w tym wskazać osoby współdziałające, jeśli takie istnieją.
- Naprawienie szkody – konieczne jest uregulowanie zaległości podatkowych wraz z należnymi odsetkami za zwłokę. W przypadku przestępstw skarbowych, konieczne może być także naprawienie szkody wyrządzonej Skarbowi Państwa.
- Brak ujawnienia przez organy – czynny żal nie jest skuteczny, jeśli organy podatkowe przed złożeniem zawiadomienia przez podatnika uzyskały już wiadomość o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia.
- Termin zgłoszenia – czynny żal musi być złożony w odpowiednim terminie, zanim organy rozpoczną czynności związane z kontrolą lub ściganiem przestępstwa.
Czynny żal może być złożony w przypadku wielu naruszeń prawa podatkowego, takich jak m.in. niezłożenie deklaracji podatkowej, niewłaściwe obliczenie lub niezapłacenie należnego podatku, fałszywe lub nierzetelne prowadzenie ksiąg podatkowych czy też przestępstwa akcyzowe takie jak np. nielegalne wprowadzanie towarów akcyzowych do obrotu.
Kiedy i jak złożyć?
Najczęściej podatnicy składają czynny żal w formie pisemnego zawiadomienia, które należy dostarczyć do właściwego naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celno-skarbowego. Możliwe jest również zgłoszenie czynnego żalu ustnie do protokołu w urzędzie skarbowym. Zawiadomienie można także złożyć elektronicznie, np. za pośrednictwem platformy ePUAP. W zawiadomieniu o czynnym żalu podatnik powinien dokładnie opisać popełniony czyn, podać datę i miejsce jego popełnienia oraz wszelkie okoliczności, które mogą mieć znaczenie dla sprawy.
Jednakże zawiadomienie jest bezskuteczne, jeżeli zostało złożone:
- w czasie, kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego;
- po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony (art. 16 § 5 KKS).
Złożenie skutecznego czynnego żalu prowadzi zwykle do uniknięcia sankcji karnych skarbowych – podatnik nie podlega karze za popełnione przestępstwo lub wykroczenie skarbowe. Mimo jednak braku kar, podatnik musi uregulować zaległości podatkowe i ewentualne odsetki. Złożenie czynnego żalu jest korzystne na przykład w sytuacji, kiedy podatnik zorientuje się, że popełnił błąd w swoich rozliczeniach i chce go naprawić, zanim zostanie on wykryty przez organy podatkowe. Może to nastąpić także w przypadku, gdy podatnik nie zapłacił należnego podatku w terminie i chce uniknąć dodatkowych sankcji.
Podsumowując zatem, czynny żal to ważne narzędzie w polskim prawie podatkowym, umożliwiające podatnikom dobrowolne naprawienie błędów i uniknięcie sankcji. Jego skuteczność zależy od spełnienia określonych warunków i terminowego zgłoszenia naruszenia. Dla podatników, którzy popełnili niezamierzone błędy lub chcą naprawić swoje działania przed interwencją organów, czynny żal może być korzystnym rozwiązaniem.
Czynny żal jest jednym z 40 wzorów pism omawianych w jednej z ostatnich nowości Instytutu – 40 wzorów pism podatkowych – czynności sprawdzające, kontrole, postępowania podatkowe i sądowo-administracyjne, zabezpieczenia i egzekucje https://platforma.ikidp.pl/courses/wzory-pism-podatkowych-czynnosci-sprawdzajace-kontrole-postepowania-podatkowe-i-sadowo-administracyjne-zabezpieczenia-i-egzekucje/