Na czym polega audyt w fundacji rodzinnej i o czym trzeba wiedzieć?

opublikowano
3 października 2024

Fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie fundacji i zminimalizować ryzyko finansowe oraz prawne, konieczny jest regularny audyt. Audyt w fundacji rodzinnej to proces, który ma na celu ocenę, czy fundacja działa zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, statutem oraz z celami, które przyświecały jej założeniu. O czym warto pamiętać w zakresie takiego audytu? 

Audyt w fundacji rodzinnej – kto powinien go przeprowadzić? 

Audyt fundacji rodzinnej to cykliczna i niezależna ocena działań tej instytucji, obejmująca zarządzanie aktywami oraz zaciąganie i spełnianie zobowiązań, zarówno prywatnoprawnych, jak i publicznoprawnych. Audyt przeprowadzany jest przez podmiot wyznaczony przez zgromadzenie beneficjentów (zgodnie z art. 77 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej), które ma pełne prawo decydować o wyborze firmy audytorskiej lub zespołu audytorów. Przepisy ustawy o fundacji rodzinnej jasno wskazują, że zgromadzenie beneficjentów ma swobodę w doborze osób przeprowadzających audyt. W składzie zespołu audytorów musi znaleźć się nie tylko biegły rewident, ale także doradca podatkowy oraz adwokat lub radca prawny 

Jest to konieczne, ponieważ audyt fundacji rodzinnej nie ogranicza się jedynie do badania kwestii finansowych, ale obejmuje również szerokie spektrum innych działań, takich jak zarządzanie aktywami i zobowiązaniami, co wymaga udziału specjalistów z różnych dziedzin. Co istotne, ustawodawca nie narzuca wymogu, aby badanie sprawozdania finansowego oraz audyt były dokonywane przez ten sam podmiot. Decyzję w tej kwestii pozostawia zgromadzeniu beneficjentów, które może dostosować wybór audytorów do specyfiki fundacji i jej potrzeb. 

Osoby odpowiedzialne za przeprowadzanie audytu muszą spełniać określone warunki, które wynikają z art. 78 ustawy o fundacji rodzinnej. Przede wszystkim, audytorzy muszą być niezależni od fundacji zarówno w okresie objętym audytem, jak i w jego trakcie. Nie mogą oni brać udziału w procesie podejmowania decyzji w fundacji ani świadczyć na jej rzecz usług rewizji finansowej czy doradztwa. Niezależność ta jest kluczowa dla zapewnienia obiektywizmu oraz rzetelności audytu. 

Jak często audyt i o co przy nim zadbać? 

Zakres audytu w fundacji rodzinnej jest precyzyjnie określony w art. 77 ustawy o fundacji rodzinnej i obejmuje trzy główne obszary: zarządzanie aktywami fundacji, zaciąganie i spełnianie zobowiązań oraz zaciąganie i spełnianie zobowiązań publicznoprawnych. Audyt przeprowadzany jest według kryteriów prawidłowości, rzetelności, zgodności z prawem, zgodności z celem oraz dokumentami fundacji. Oznacza to, że audytorzy badają nie tylko to, czy fundacja postępuje zgodnie z przepisami, ale także czy jej działania są zgodne z celami statutowymi oraz wewnętrznymi regulacjami.  

Ustawa o fundacji rodzinnej wprowadza obowiązek przeprowadzania audytu co najmniej raz na cztery lata, co stanowi minimalny standard kontroli nad działalnością fundacji. Jednak w przypadkach, gdy fundacja rodzinna podlega obowiązkowi badania sprawozdania finansowego zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, audyt musi być przeprowadzany częściej – w terminie odpowiadającym badaniu sprawozdania finansowego. Oznacza to, że w niektórych sytuacjach audyt fundacji rodzinnej może być przeprowadzany corocznie, co służy dodatkowej ochronie majątku fundacji oraz praw jej beneficjentów.  

Ustawa o fundacji rodzinnej przyznaje firmom audytorskim oraz członkom zespołu audytorskiego określone uprawnienia, aby mogli skutecznie realizować swoje zadania. Zgodnie z art. 80 ustawy, audytorzy mają prawo żądać od zarządu fundacji wszelkiej dokumentacji niezbędnej do przeprowadzenia audytu. Dotyczy to dokumentów finansowych i operacyjnych, w tym aktualnej listy beneficjentów. Prawo to umożliwia audytorom pełny wgląd w działalność fundacji, co jest niezbędne do rzetelnej oceny jej funkcjonowania. 

Audyt fundacji rodzinnej kończy się sporządzeniem raportu, którego treść nie została szczegółowo uregulowana przez przepisy prawa. Dlatego osoby dokonujące audytu często będą wzorować się na dotychczasowym dorobku związanym z analizą przedsiębiorstw. Podstawowe elementy raportu to wskazanie podmiotu audytowanego, okresu, którego audyt dotyczy, oraz opis zakresu badania. Kluczową częścią raportu jest jednak ocena działalności fundacji rodzinnej, którą eksperci formułują na podstawie przeprowadzonych analiz. Zarząd przedstawia raport radzie nadzorczej, a jeżeli ta nie została ustanowiona – zgromadzeniu beneficjentów na najbliższym posiedzeniu. 

Cykliczny audyt fundacji rodzinnej pełni zatem niezwykle istotną funkcję, gdyż zapewnia transparentność działań fundacji oraz pozwala na bieżąco weryfikować zgodność jej działań z prawem i jej statutem. Jest to proces, który umożliwia minimalizowanie ryzyka finansowego i prawnego oraz zwiększa zaufanie do fundacji w oczach jej beneficjentów i otoczenia. 

Dołącz do kursu „Jak prowadzić fundację rodzinną – podatki, rachunkowość, dokumenty” https://platforma.ikidp.pl/courses/jak-prowadzic-fundacje-rodzinna-podatki-rachunkowosc-dokumenty/ 

Autor

Filip Smakowski
Filip Smakowski

Radca prawny, specjalizacja – podatki i fundacja rodzinna

Dyrektor Pionu Podatków oraz Menedżer ds. Fundacji Rodzinnych w Mariański Group. Odpowiada za obsługę i doradztwo dla polskich firm prywatnych i wspieranie ich właścicieli w kwestiach sukcesyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem fundacji rodzinnych.  Zajmuje się doradztwem w zakresie optymalnego sposobu przeprowadzenia transakcji nabycia majątku, finansowania transakcji, zmian właścicielskich (fuzje i przejęcia). LinkedIn

Redaktor prowadzący

Adrian Szydlik
Adrian Szydlik

Radca prawny, entuzjasta rozwiązań edukacyjnych w prawie i podatkach

Właściciel Kancelarii AS Legal&Tax, platformy z kursami online dla studentów prawa ,,Prawo dla Ciebie” oraz współwłaściciel centrum szkoleń ,,S&G Akademia”. Z Instytutem Księgowości i Doradztwa Podatkowego współpracuje od 2023 roku, odpowiada za dobór tematyczny publikowanych treści, aktywnie wspiera proces ich powstawania i publikowania. LinkedIn

Redaktor naczelny

prof. Adam Mariański
prof. Adam Mariański

Przewodniczący Rady Programowej Instytutu Księgowości i Doradztwa Podatkowego

Lider i założyciel Mariański Group oraz Instytutu Księgowości i Doradztwa Podatkowego. Doświadczony doradca polskich firm rodzinnych, w tym także w procesie sukcesji biznesu, współtwórca ostatecznej wersji ustawy o fundacjach rodzinnych. Najlepszy w Polsce doradca podatkowy w dziedzinie podatku dochodowego według 13. ,14. oraz 17. edycji rankingu „Rzeczpospolitej”. Specjalizuje się w sukcesji podatkowej, fundacji podatkowej, podatkach dochodowych, kontrolach i postępowaniu podatkowym oraz w ochronie praw jednostki w prawie podatkowym i planowaniu podatkowym. LinkedIn

Powiązane artykuły