Jak Urząd Skarbowy wybiera swoje ofiary – czy Ty będziesz następny?

Wielu podatników zastanawia się, czy organy podatkowe typują do kontroli przypadkowe osoby czy też ich działania są wynikiem zaplanowanej strategii. Prawda leży pośrodku. Urzędy skarbowe nie przeprowadzają kontroli zupełnie losowo – większość działań Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) obecnie opiera się na analizie ryzyka, która wykorzystuje zaawansowane narzędzia informatyczne oraz dane dostarczane przez podatników. Kto może być następny i co warto o tym wiedzieć? 

Analiza ryzyka 

Kluczowym mechanizmem wykorzystywanym przez organy podatkowe jest tzw. analiza ryzyka. Polega ona na przetwarzaniu ogromnych ilości danych, które organy pozyskują z różnych źródeł, takich jak deklaracje podatkowe, informacje z Jednolitego Pliku Kontrolnego (JPK), dane z rejestrów publicznych, takich jak CEIDG, KRS czy ZUS, a także raporty z systemów wymiany informacji międzynarodowej i inne. Na tej podstawie urzędnicy mogą ocenić, czy dany podatnik lub przedsiębiorstwo wykazuje cechy potencjalnego ryzyka, np.: nietypowe odliczenia w deklaracjach, brak spójności między danymi przesyłanymi w JPK a deklaracjami, znaczące różnice między wynikami finansowymi a wskaźnikami w branży oraz wiele innych. Obecnie jednak najczęściej kontroli tej nie wszczyna naczelnik urzędu skarbowego, a urząd celno-skarbowy. 

Informatyzacja działań administracji podatkowej pozwala na coraz skuteczniejsze wychwytywanie nieprawidłowości. Systemy takie jak STIR (System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej) monitorują przepływy finansowe i pomagają identyfikować transakcje mogące świadczyć o wyłudzeniach podatkowych. Algorytmy analizują miliony transakcji dziennie, co umożliwia urzędom skarbowym typowanie podmiotów do kontroli bez konieczności manualnego sprawdzania dokumentacji, jak miało to miejsce kiedyś. Podmioty do kontroli mogą być wybierane także w oparciu o wytyczne, które są przyjmowane przez Ministerstwo Finansów oraz szefa KAS odnośnie kierunków wszczynania działań służbowych. Dotyczą one różnych branż wrażliwych czy też typów podmiotów, które z uwagi na przedmiot prowadzonej działalności częściej niż inne podlegają takim kontrolom.  

Niektóre sektory gospodarki są zatem kontrolowane częściej niż inne. Z kolei branże mniej kontrolowane to te, które wykazują stabilne dochody i mają dobrze udokumentowaną historię współpracy z organami podatkowymi, a obrót danymi towarami lub usługami nie jest szczególnie narażony na ewentualne nieprawidłowości.  

Droga na skróty – czy organy podatkowe grają fair? 

Choć celem organów podatkowych jest ochrona interesów skarbu państwa, niektóre działania urzędów wskazują na chęć osiągnięcia przede wszy efektów finansowych zamiast współpracy z podatnikiem. Przykłady takich praktyk to: 

• zabezpieczenia rachunków bankowych bez dokładnego sprawdzenia czy istnieją ku temu przesłanki, 

• kwestionowanie ulg i odliczeń nawet w sytuacji, gdy podatnik posiada dokumenty potwierdzające prawo do ulgi, 

 powierzchowna ocena materiału dowodowego i pomijanie okoliczności korzystnych dla podatnika aby określić zobowiązanie podatkowej w nowej wysokości.Podatnicy, którzy prowadzą działalność gospodarczą, są szczególnie narażeni na kontrole, jeśli ich wyniki finansowe odbiegają od średniej w branży, korzystają z ulg podatkowych (np. ulgi B+R czy IP Box), wykazują straty przez dłuższy czas, angażują się w transakcje międzynarodowe lub obroty z podmiotami z rajów podatkowych.  

Aby zminimalizować ryzyko, warto dbać o spójność danych w dokumentacji podatkowej i systemach raportowania (np. JPK, a wkrótce KSeF), regularnie monitorować zmiany w przepisach podatkowych, a także np. współpracować z doradcą podatkowym, który pomoże prawidłowo rozliczać podatki i przygotować się na potencjalne kontrole. 

Reasumując, działania organów w zakresie kontroli zwykle nie są przypadkowe – ich skuteczność opiera się na narzędziach analitycznych i informatycznych, a także danych pozyskanych wcześniej przez te podmioty. Choć organy te nie unikają kontrowersyjnych praktyk, podatnicy mogą zmniejszyć ryzyko kontroli, dbając o transparentność i prawidłowość swoich rozliczeń. Warto także pamiętać, że w przypadku sporu z organami podatkowymi, podatnik ma prawo do obrony i korzystania z procedur odwoławczych. 

Skorzystaj z kompleksowego wsparcia w tworzeniu pism podatkowych na każdym etapie kontaktów z urzędem – https://platforma.ikidp.pl/courses/wzory-pism-podatkowych-czynnosci-sprawdzajace-kontrole-postepowania-podatkowe-i-sadowo-administracyjne-zabezpieczenia-i-egzekucje/  

Autor

Redaktor prowadzący

Redaktor naczelny