Fundacje rodzinne są obecnie jednym z najnowszych instrumentów planowania sukcesji i zarządzania majątkiem rodzinnych. Od kilku miesięcy obowiązuje bowiem ustawa o fundacjach rodzinnych i jest to nowy instrument, który uczymy się stosować. Pozwalają one na przekazanie majątku z pokolenia na pokolenie, zapewniając kontrolę i ochronę dla wartości rodzinnych. Jednakże przy zakładaniu fundacji rodzinnej oraz wybieraniu odpowiednich rozwiązań, istnieje ryzyko, że można się pogubić w gąszczu możliwości. Jak temu zapobiec?
Fundacja rodzinna – wzorzec statutu?
Obecnie jest szereg wątpliwości co do poszczególnych zapisów ustawy. Są jednak pewne zasady, które dla osób zajmujących się firmami rodzinnymi i fundacjami rodzinnymi (wcześniej zagranicznymi) są jasne. W procesie zakładania oraz prowadzenia fundacji rodzinnej można popełnić wiele błędów. Warto zwrócić uwagę na trzy obszary w fundacjach, w których takie problemy mogą występować. Są to:
- wzorce statutów fundacji rodzinnej,
- zakresy beneficjentów oraz
- kwestie podatkowe.
Ustawa dotycząca fundacji rodzinnych stanowi tylko swoisty ,,szkielet”, a wszelkie szczegółowe kwestie związane z działaniem danej fundacji rodzinnej regulowane są w ramach statutu takiej fundacji. Są one charakterystyczne dla konkretnej rodziny i dla konkretnego majątku, który znajdzie się w takiej fundacji. Nie ma takiej samej rodziny i nie ma takiego samego majątku – nie istnieje zatem wzorzec statutu fundacji rodzinnej. Wszystkie regulacje w tym zakresie powinny być adekwatne do danej sytuacji i okoliczności. Kupując wzorzec statutu fundacji możemy znaleźć się w sytuacji, gdy kupimy coś nieprzydatnego, kompletnie niedostosowanego do naszego stanu faktycznego.
To, co zawrzemy w statucie może skutkować w przyszłości nieudanym projektem fundacyjnym, może to dotyczyć zwłaszcza określania beneficjentów fundacji. Najbardziej rozbudowane statuty fundacji mogą liczyć nawet kilkadziesiąt stron, gdzie wszelkie kwestie rodzinne i majątkowe są bardzo szczegółowo regulowane. Fundacja de facto oznacza wyłączenie prawa spadkowego, nie stosujemy wówczas Kodeksu cywilnego, a to fundator określa kto i na jakich zasadach zostanie beneficjentem. Zakres możliwości jest bardzo duży – beneficjentem można zostać np. po spełnieniu odpowiedniego warunku (np. po skończeniu studiów albo z uwagi na zaangażowanie w biznes rodzinny) albo po upływie czasu.
Gotowe rozwiązania = pułapki?
Często mogą pojawiać się pomysły dotyczące beneficjentów, które przekreślają prawidłowe funkcjonowanie fundacji rodzinnej. W różnego rodzaju wzorach można spotkać się z postanowieniami, w ramach których np. beneficjentami mają być spadkobiercy fundatora. Nie jest to prawidłowe rozwiązanie, bowiem może dojść do sytuacji, w której spadkodawca cały swój majątek wnosi do fundacji rodzinnej, wobec czego nie ma on pozostałego majątku, a z uwagi na to nie ma spadku i nie ma spadkobierców. Jeśli nie ma spadkobierców, to nie ma beneficjentów, a po rozwiązaniu fundacji rodzinnej cały jej majątek może trafić do Skarbu Państwa.
Drugi przykład odnosi się do wymienienia z imienia i nazwiska beneficjentów w postaci dzieci i wnuków z zakazem zmiany tego postanowienia statutu. To oznacza, że w pokoleniu wnuków przestanie istnieć fundacja – wnuki będą miały wtedy dwa wyjścia: albo wszystko wydać albo zostawić majątek w fundacji, która ulegnie z czasem rozwiązaniu i jej majątek trafi do Skarbu Państwa. Mogą być także inne problematyczne zapisy, według których beneficjentami mogą być tylko zstępni w linii męskiej, co wydaje się nie będzie zarejestrowane przez sąd, bo narusza zasady konstytucyjne. Problematyczne mogą być także postanowienia, zgodnie z którymi beneficjentami mogą być tylko osoby noszące nazwisko fundatora. Skomplikowane może to być w przypadku córek, wnuczek itd.
Trzeci zakres błędów odnosi się do kwestii związanych z podatkami. W przypadku zakładania fundacji rodzinnej nie ma podatku dochodowego od wkładów wnoszonych na fundusz założycielski, nie ma PCC, ale najczęściej nie bada się, czy nie ma podatku od towarów i usług. Tutaj także może zdarzyć się wiele różnego rodzaju błędów czy też niedopatrzeń.
Wobec tego, wybór odpowiednich rozwiązań dla fundacji rodzinnej w Polsce może być wyzwaniem, ale z odpowiednim podejściem można uniknąć zagubienia się w morzu możliwości. Kluczowe jest zrozumienie celów i potrzeb fundacji, badanie dostępnych opcji, a następnie wybór rozwiązania, które najlepiej odpowiada wymaganiom. Regularna ocena i ewaluacja są kluczowe dla zapewnienia efektywnego funkcjonowania fundacji w dłuższej perspektywie.
Praktyczne informacje znajdziesz w naszych kursie dotyczącym prowadzenia fundacji rodzinnej Kurs – Jak prowadzić fundację rodzinną – podatki, rachunkowość, dokumenty