Klauzula GAAR (z języka ang. General Anti-Abuse Rules) jest instrumentem prawny używanym w celu zwalczania nielegalnych działań i unikania opodatkowania przez wykorzystywanie technik omijania przepisów podatkowych. Klauzula ta ma na celu zapobieganie działaniom mającym na celu unikanie opodatkowania w sposób niezgodny z duchem przepisów podatkowych, choć formalnie można by uznać je za legalne. W ostatnim czasie zapadł w Polsce wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA), który odnosi się do kwestii związanych z tą klauzulą, a który można uznać za niekorzystny dla firm.
Klauzula GAAR – na czym polega? Czego dotyczy?
Przede wszystkim, warto wskazać, że klauzula GAAR ma na celu zwalczanie strategii unikania opodatkowania, które nie są zgodne z celem przepisów podatkowych. Działa jako zabezpieczenie przed nadużyciem i niestosownym wykorzystaniem przepisów podatkowych do celów optymalizacji podatkowej kosztem dochodów publicznych. Przykłady zachowań objętych klauzulą GAAR mogą obejmować np. przenoszenie zysków do jurysdykcji o niższym opodatkowaniu w celu uniknięcia opodatkowania czy też używanie skomplikowanych struktur transakcyjnych w celu zminimalizowania podatku.
Z uwagi na to, klauzula ta umożliwia organom podatkowym kwestionowanie korzyści podatkowych, które wynikają z działań pozbawionych uzasadnienia handlowego i mających na celu uzyskanie nieprawidłowych korzyści podatkowych, sprzecznych z przepisami. Sposób działania, który jest wyraźnie sztuczny, może być na jej gruncie poddany wątpliwości. W polskim prawie podatkowym ogólną klauzulę przeciwdziałania unikaniu opodatkowania wprowadzono 15 lipca 2016 roku. Obecnie GAAR może być stosowana w odniesieniu do dowolnej transakcji, niezależnie od jej wartości, a korzyści podatkowe wynikające z takiej transakcji nie muszą być głównym celem działań podatnika.
Jeśli organ podatkowy stwierdzi, że transakcja została zawarta wyłącznie w celu uniknięcia opodatkowania, może zignorować skutki tej transakcji i żądać podatku oraz odsetek. Postępowanie w sprawie unikania opodatkowania prowadzone jest przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, który może je wszcząć od początku lub przejąć kontrolę podatkową, kontrolę celno-skarbową lub postępowanie podatkowe, które jest już w toku.
Nowy niekorzystny dla firm wyrok NSA dot. klauzuli GAAR
W ostatnim czasie w kontekście omawianej klauzuli zapadł wyrok NSA, który może mieć duże znaczenie dla firm w Polsce. Był to wyrok w sprawie o sygnaturze akt III FSK 354/2 i III FSK 489-495/23 (połączone sprawy). Podstawowa teza płynąca z omawianego wyroku dotyczy tego, że klauzula o unikaniu opodatkowania (GAAR) może niwelować korzyści z czynności sprzed jej wejścia w życie (tj. sprzed 15 lipca 2016 roku) – tak bowiem uznał NSA w niedawnym wyroku.
Spór dotyczył jednej z największych firm z sektora telekomunikacyjnego. Jej kłopoty zaczęły się, gdy kilka miast podjęło próbę dochodzenia od niej podatku od nieruchomości za lata 2016–2018. Konkretnie w sprawie problem dotyczył korzyści, które spółka uzyskała w ramach podatku od nieruchomości w kontekście historycznej transakcji z stycznia 2009 roku. Transakcja miała miejsce w 2009 roku, ale korzyści podatkowe z tej transakcji powstały dopiero później. Organ uznał te czynności za niezgodne z przepisami. Firma była zaś przekonana, że działania organów podatkowych były niezgodne z prawem, w związku z czym sprawa trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego i później do NSA.
W tej sprawie, NSA zgodził się z WSA wskazując, że możliwe jest zastosowanie art. 119a ordynacji podatkowej do korzyści podatkowych uzyskanych po 15 lipca 2016 roku. W ustawie nowelizującej zawarto również przepis przejściowy, zgodnie z którym przepisy mają zastosowanie do korzyści podatkowej uzyskanej po dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej, tj. po 15 lipca 2016 r. NSA stwierdził, że w świetle przepisu przejściowego nie ma wątpliwości co do możliwości stosowania GAAR do czynności dokonanych przed 15 lipca 2016 r., jeśli korzyść podatkowa powstała po tej dacie.
Reasumując, wyroki sądów, zwłaszcza Naczelnego Sądu Administracyjnego, mają znaczący wpływ na środowisko biznesowe i praktyki podatkowe w Polsce. W przypadku wyroku dotyczącego klauzuli GAAR, firmy muszą być gotowe na dostosowanie się do ewentualnych zmian w przepisach podatkowych i konsekwencjach dla swoich planów podatkowych. Zawsze zaleca się konsultację z ekspertami ds. podatków lub prawnikami podatkowymi, aby lepiej zrozumieć, jakie konkretnie skutki może mieć wyrok NSA dla danego sektora gospodarki.
Bądź na bieżąco z najważniejszymi zmianami podatkowymi, dołącz do Instytutu rejestracja IKiDP